Τα φυσιολογικά ανθρώπινα κύτταρα μεγαλώνουν και πολλαπλασιάζονται ανάλογα με τις ανάγκες του οργανισμού. Όταν τα κύτταρα γερνούν, πεθαίνουν και νέα κύτταρα παίρνουν τη θέση τους. Συμπτώματα:

• Αδυναμία
• Απώλεια βάρους
• Αναιμία
• Αίμα στις κενώσεις
• Μεγάλη δυσκολία στην κένωση

Τι είναι ο καρκίνος του παχέος εντέρου

Τα φυσιολογικά ανθρώπινα κύτταρα μεγαλώνουν και πολλαπλασιάζονται ανάλογα με τις ανάγκες του οργανισμού. Όταν τα κύτταρα γερνούν, πεθαίνουν και νέα κύτταρα παίρνουν τη θέση τους.

Αυτή η σειρά γεγονότων μερικές φορές αποδιοργανώνεται με αποτέλεσμα, να δημιουργούνται συνεχώς νέα κύτταρα που δεν χρειάζονται και δεν λειτουργούν σωστά ενώ κύτταρα που θα έπρεπε να πεθάνουν, δεν καταστρέφονται. Αυτά τα πλεονάζοντα και συνήθως μη λειτουργικά κύτταρα δημιουργούν μάζες – όγκους που αναπτύσσονται εις βάρος του οργανισμού που τους θρέφει.

Συχνότητα

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι ο συχνότερος καρκίνος του πεπτικού συστήματος, ο τρίτος συχνότερος καρκίνος στους άνδρες και ο δεύτερος συχνότερος στις γυναίκες. Υπολογίζεται ότι κάθε άνθρωπος έχει περίπου 5% πιθανότητες στη ζωή του να αναπτύξει καρκίνο του παχέος εντέρου.

Σε τι διαφέρουν οι καλοήθεις από τους κακοήθεις όγκους

Οι όγκοι διακρίνονται σε καλοήθεις και κακοήθεις.

Οι κακοήθεις όγκοι (όπως ο καρκίνος) μπορεί να είναι απειλητικοί για τη ζωή. Ακόμη και αν αφαιρεθούν, μπορεί να αναπτυχθούν ξανά (υποτροπή του όγκου) ενώ εισβάλουν (διηθούν) και καταστρέφουν ιστούς και όργανα που βρίσκονται γύρω τους. Τα κακοήθη κύτταρα μπορεί να διαφύγουν από την αρχική εστία και να μεταναστεύσουν σε άλλα όργανα του σώματος και να δημιουργήσουν “μεταστάσεις”.

Οι καλοήθεις όγκοι ΔΕΝ είναι καρκίνος. Πολύ σπάνια είναι απειλητικοί για τη ζωή, και εξ΄ ίσου σπάνια υποτροπιάζουν. Δεν διηθούν τους γύρω ιστούς και δεν μεθίστανται σε άλλα όργανα.

Αίτια

Η μεγάλη πλειοψηφία των καρκίνων του παχέος εντέρου αποτελεί εξέλιξη πρώιμων βλαβών που χαρακτηρίζονται “προ-καρκινωματώδεις βλάβες”. Οι πιο συχνές βλάβες που οδηγούν στην ανάπτυξη καρκίνου είναι οι πολύποδες του παχέος εντέρου. Σχεδόν όλοι οι καρκίνοι του εντέρου προέρχονται από έναν εξαλλαγμένο πολύποδα. Όπως διαπιστώθηκε από πολύχρονες μελέτες, υπάρχει μια αλληλουχία γεγονότων (μεταλλάξεις) που οδηγεί το φυσιολογικό έντερο στην ανάπτυξη πολύποδα και στη συνέχεια την εξαλλαγή του πολύποδα σε καρκίνο.

Οι πολύποδες είναι μικροί καλοήθεις όγκοι που αναπτύσσονται στο βλεννογόνου του εντέρου δηλαδή στον εσωτερικό του τοίχωμα.

Με την πρόοδο των ετών, καρκινικά κύτταρα αναπτύσσονται στην κορυφή του πολύποδα και σταδιακά τον καταλαμβάνουν ολόκληρο. Η συνέχεια είναι δεδομένη αφού χωρίς θεραπεία, τα κύτταρα συνεχίζουν να πολλαπλασιάζονται, να διηθούν το τοίχωμα του εντέρου αλλά και να εξαπλώνονται και σε άλλα όργανα.

Ποιοι άνθρωποι κινδυνεύουν περισσότερο

Υπάρχουν αρκετές μελέτες που δείχνουν ότι ο καρκίνος του παχέος εντέρου σχετίζεται με συγκεκριμένες διαιτητικές συνήθειες. Κυρίως ενοχοποιείται η συχνή κατανάλωση ζωικού λίπους σε συνδυασμό με μειωμένη κατανάλωση φυτικών ινών. Παράγοντας κινδύνου θεωρείται επίσης η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και το κάπνισμα.

Μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η πιθανή γενετική επιβάρυνση που οδηγεί στην ανάπτυξη καρκίνου του παχέος εντέρου. Η κύρια ανησυχία όσων έχουν στην οικογένειά τους ασθενείς με καρκίνο του παχέος εντέρου είναι εάν αντιμετωπίζουν και οι ίδιοι αυξημένο κίνδυνο να νοσήσουν στο μέλλον. Η αλήθεια είναι ότι αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα αυξημένο κίνδυνο εάν ο καρκίνος έχει διαγνωσθεί σε συγγενή πρώτου βαθμού και σε ηλικία μικρότερη των 50 ετών ή εάν υπάρχουν αρκετοί συγγενείς πρώτου βαθμού με νόσο.

Προσυμπτωματικός έλεγχος (Screening)

Με βάση την κρατούσα θεωρία ότι ο καρκίνος του παχέος εντέρου προέρχεται από την κακοήθη εξαλλαγή ενός πολύποδα, ο προ-συμπτωματικός έλεγχος συνίσταται στην πρώιμη ανίχνευση πολυπόδων. Το National Cancer Institute συνιστά την εκτέλεση κολονοσκόπησης σε όλους το 50ο έτος ηλικίας και ανάλογα με τα ευρήματα και το οικογενειακό ιστορικό ανά δεκαετία, πενταετία ή και συχνότερα.

Κληρονομικότητα

Υπάρχουν δύο σπάνιες κληρονομούμενες παθήσεις που αυξάνουν σημαντικά την πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου:

Στη μία περίπτωση έχουμε τα σύνδρομα οικογενούς πολυποδίασης (FAP) όπου εκατοντάδες ή χιλιάδες πολύποδες αναπτύσσονται στο παχύ έντερο. Οι άνθρωποι με αυτή τη μετάλλαξη και την αντίστοιχη εικόνα θεωρείται απολύτως βέβαιο ότι θα αναπτύξουν καρκίνο παχέος εντέρου και υποβάλλονται νωρίς σε ολική κολεκτομή.

Στη δεύτερη περίπτωση, ο κληρονομικός μη-σχετιζόμενος με πολυποδίαση καρκίνος του παχέος εντέρου (σύνδρομο Lynch – HNPCC) οδηγεί στην ανάπτυξη καρκίνου στο παχύ έντερο αλλά και σε άλλα όργανα σε νεαρή ηλικία. Η κατάταξη ενός ασθενούς στο σύνδρομο Lynch γίνεται σύμφωνα με τις οδηγίες του National Cancer Institute.

Όσοι πάσχουν από τα παραπάνω σύνδρομα πρέπει να υποβάλλονται σε γενετικό έλεγχο, να δέχονται γενετική συμβουλή και να ελέγχονται αντίστοιχα οι συγγενείς πρώτου βαθμού. Η εξέταση του γενετικού υλικού γίνεται σε εξειδικευμένα εργαστήρια μοριακής βιολογίας.

Οι φλεγμονόδεις νόσοι του εντέρου σχετίζονται με τον καρκίνο;

Οι δύο γνωστές φλεγμονώδεις παθήσεις του εντέρου, η ελκώδης κολίτιδα και η νόσος Crohn σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου.

Όλες οι μελέτες έχουν καταδείξει ότι ειδικά η αντιμετώπιση των περιπτώσεων που σχετίζονται με χρόνιες νόσους του εντέρου είναι σημαντικό να γίνεται από χειρουργούς εξειδικευμένους στη χειρουργική του εντέρου που να μπορούν να στηρίξουν τον ασθενή σε μακροχρόνια παρακολούθηση.

Συμπτώματα

Η αρχική κλινική εικόνα του καρκίνου του παχέος εντέρου εξαρτάται από τρία δεδομένα: Το στάδιο της νόσου, την εντόπιση του όγκου και την εμφάνιση τυχαίων επιπλοκών.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, καρκίνοι που εντοπίζονται στο δεξιό τμήμα του εντέρου εμφανίζονται συχνά με: αδυναμία, απώλεια βάρους και αναιμία. Αυτό συμβαίνει διότι σε αυτό το τμήμα του, το έντερο έχει μεγάλη διάμετρο ενώ τα κόπρανα είναι πολύ αραιά και υδαρή. Αυτό επιτρέπει σε έναν όγκο να μεγαλώσει αρκετά χωρίς να δώσει έντονα συμπτώματα ή να κλείσει τη δίοδο των κοπράνων. Μερικές φορές επειδή στο τυφλό βρίσκεται η αρχή της σκωληκοειδούς απόφυσης και άφθονος λεμφικός ιστός, μια μάζα μπορεί να προκαλέσει χαμηλή πυρετική κίνηση ή εικόνα σκωληκοειδίτιδας.

Όγκοι που εντοπίζονται στο αριστερό τμήμα του εντέρου όπως είναι οι όγκοι του σιγμοειδούς, εμφανίζονται με διαταραχές των συνηθειών του εντέρου, αίμα στις κενώσεις ή και μεγάλη δυσκολία στην κένωση του εντέρου. Αυτό συμβαίνει διότι εδώ το έντερο έχει μικρότερη διάμετρο ενώ τα κόπρανα είναι πλέον σχηματισμένα και ογκώδη.

Οι όγκοι του ορθού εμφανίζονται συνήθως με απώλεια αίματος και δυσκολία στην κένωση, πόνο ή αίσθηση ότι το έντερο δεν αδειάζει το περιεχόμενό του.

Επιπλοκές

Οι επιπλοκές του καρκίνου του παχέος εντέρου που μπορεί να είναι και οι πρώτες θορυβώδεις εκδηλώσεις της νόσου περιλαμβάνουν: την απόφραξη του εντέρου (ειλεός), την αιμορραγία και τη διάτρηση του εντέρου. Εάν η νόσος έχει ξεφύγει από τα όρια του εντέρου και υπάρχουν μεταστάσεις ή διασπορά στην κοιλιά μπορεί να εκδηλωθεί συλλογή υγρού στην κοιλιά (ασκίτης) ή ίκτερο.

Η απόφραξη του εντέρου (Ειλεός)

Ο ειλεός είναι μια επιπλοκή που απαιτεί άμεση παρέμβαση από την πλευρά του χειρουργού. Ο αυλός του εντέρου κλείνει από τον όγκο που αναπτύσσεται και έτσι δεν είναι δυνατή η κένωση των κοπράνων και των αερίων. Ο ασθενής αισθάνεται αρχικά ήπιο πόνο αλλά έντονο φούσκωμα στην κοιλιά. Μπορεί να υπάρχουν εμετοί ή απλά ναυτία. Το έντερο πρέπει να αποσυμφορηθεί άμεσα και αυτό επιτυγχάνεται με διάφορες τεχνικές όπως η ενδοσκοπική τοποθέτηση ενός νάρθηκα στο έντερο (stent). Ο στόχος είναι (εάν αυτό είναι εφικτό) να αποφευχθεί το επείγον χειρουργείο και να αντιμετωπισθεί ο καρκίνος με προγραμματισμένη ογκολογική επέμβαση.

Διάγνωση

Η διάγνωση του καρκίνου του παχέος εντέρου γίνεται με την κολονοσκόπηση. Ο ενδοσκοπικός έλεγχος του εντέρου επιτρέπει τον εντοπισμό ακόμη και μικρών βλαβών και τη λήψη βιοψιών για επιβεβαίωση της διάγνωσης. Σε κάθε ύποπτη περίπτωση είναι απαραίτητη η πλήρης κολονοσκόπηση με έλεγχο ολόκληρου του εντέρου. Η αξονική κολονοσκόπηση δεν αποτελεί πρώτης γραμμής εξέταση για τη διάγνωση των νόσων του παχέος εντέρου.